Stappen bij orgaandonatie

Hoe lang duurt een orgaandonatieprocedure?

Een orgaandonatieprocedure kan lang duren. Bij elkaar wel 24 uur maar soms ook nog langer. Dat kan zwaar zijn voor de familie en naasten. Daarom zorgt een Orgaandonatiecoordinator (ODC) ervoor dat zij voortdurend op de hoogte blijven van wat er gaat gebeuren.

Er kan veel tijd zitten tussen het moment dat de arts het overlijden vaststelt en de operatie. Soms wel 4 tot 12 uur. Er moet bijvoorbeeld een operatiekamer beschikbaar zijn. Tot de operatie kan de familie bij de donor zijn. 

Iedere procedure is anders en kan korter zijn maar soms ook langer. De operatie zelf duurt meestal 3 tot 6 uur. Als er ook toestemming is voor weefseldonatie, dan vindt deze procedure daarna plaats. Dit kan 3 tot 4 uur duren. In totaal blijft de donor van organen meestal 12 tot 24 uur langer in het ziekenhuis.

Raadplegen van het Donorregister

Als iemand geschikt is als donor en snel komt te overlijden, belt de arts of een andere bevoegde medewerker met de Nederlandse Transplantatie Stichting, de NTS. De NTS kijkt in het Donorregister om te zien wat de keuze van deze persoon is over orgaandonatie. De arts bespreekt dit met de familie. 

Welke keuzes kunnen er in het Donorregister staan?

• Er staat 'Ja’. Er is toestemming voor donatie. De arts vertelt dit aan de familie.
• Er staat 'Nee’. Er is geen toestemming. De arts vertelt de familie dat er geen donatie komt.
• Er staat dat deze persoon de familie wil laten beslissen over donatie. De arts bespreekt dit met de familie.
• Er staat dat deze persoon een speciaal iemand heeft aangewezen om te beslissen. De arts bespreekt dat met die persoon.
• Er staat dat deze persoon ‘Geen bezwaar' heeft tegen donatie, dan hoort de familie dit in het gesprek. 

De nieuwe donorwet is per 1 juli 2020 ingegaan. Iedereen boven de 18 jaar krijgt daarover vanaf september 2020 een brief. Laat u niets weten, dan komt er 'geen bezwaar' bij uw gegevens te staan. In de zomer van 2021 staat iedereen met een keuze in het Donorregister.

Als iemand orgaandonor kan zijn

Is er toestemming voor orgaandonatie, dan meldt de arts deze persoon als donor bij de NTS. De procedure kan op 2 manieren verdergaan:

• Als de arts vermoedt dat de donor hersendood is, komt er een onderzoek om dat met zekerheid vast te stellen. Dit heet het hersendoodprotocol
• Als hersendood bij de donor niet is vast te stellen, dan volgt de arts de procedure voor het vaststellen van de dood door het stilvallen van de bloedsomloop

Als de hersendood óf de stilstand van de bloedsomloop is vastgesteld, is dat het officiële tijdstip van overlijden.

Als de arts iemand als donor heeft gemeld

Op de intensive care begint het medisch personeel met voorbereidingen voor donatie. Ze doen wat nodig is om de organen van de donor geschikt te houden om te transplanteren. Ze houden bijvoorbeeld het lichaam van de donor op de goede temperatuur. In de wet staat dat deze voorbereiding ook mag gebeuren voordat nabestaanden instemmen met orgaandonatie. 

Nadat een arts een mogelijke donor heeft aangemeld, komt een orgaandonatiecoördinator (ODC) naar het ziekenhuis van de donor. De ODC zorgt dat de donatieprocedure goed verloopt. Wat doet de ODC?

• onderzoeken laten uitvoeren naar de organen
• alle gegevens van de donor verzamelen
• de organen die geschikt zijn voor transplantatie melden bij Eurotransplant, de organisatie die de organen toewijst voor transplantatie
• een schema maken voor alles wat er moet gebeuren
• contact houden met de nabestaanden

Als de ODC de donor heeft aangemeld bij Eurotransplant, is er 4 tot 6 uur nodig voordat de donoroperatie kan beginnen. In die tijd zoekt Eurotransplant welke patiënt of patiënten op de wachtlijst medisch het meest geschikt zijn om de organen te krijgen. Die patiënten worden in hun eigen ziekenhuis opgeroepen voor de transplantatie.

De donoroperatie

Een uitnamechirurg voert de donoroperatie uit, samen met een team. Dit noemen we het uitnameteam. Ze voeren deze operatie uit in een operatiekamer in het ziekenhuis waar de donor ligt. De operatie kan 3 tot 6 uur duren. Daarna kan de familie het lichaam van de donor laten verzorgen en opbaren. Als de donor ook weefsels afstaat, gebeurt dat na de uitname van de organen.

Soms wordt er ook onderzoek gedaan naar de doodsoorzaak van de donor. Dit heet obductie. Ook dit gebeurt na de operatie.

Als organen zijn uitgenomen

Als de organen eenmaal buiten het lichaam zijn, moet de transplantatie zo snel mogelijk gebeuren. Ieder orgaan heeft een bepaalde houdbaarheid. Bij het hart en de longen moet dit binnen 4 tot 6 uur. Bij een lever binnen 12 uur. Bij nieren is er meer tijd: tot 24 uur.

Begeleiding familie en naasten

Tijdens de hele procedure houdt de ODC contact met de nabestaanden, onder andere om vragen van de familie of naasten te beantwoorden. Ongeveer 6 weken na de donoroperatie laat de ODC aan de nabestaanden weten als ze dat willen welke organen er getransplanteerd zijn. Ook horen de nabestaanden hoe het met de personen gaat die een orgaan hebben gekregen. De namen van de ontvangers van de organen blijven geheim voor de nabestaanden van de donor. Andersom blijft de naam van de donor geheim voor de mensen die een orgaan hebben gekregen.

Cijfers: Aantal orgaantransplantaties

Cijfers van 26 maart 2019

• DBD = donor was hersendood (Donation after Brain Death)
• DCD = hart en bloedsomloop waren gestopt (Donation after Circulatory Death)
• Een transplantatie van 2 nieren tegelijkertijd tellen we als 1 transplantatie (nieren-en-bloc)