Donorherkenning

• Risicofactoren of klinische aanwijzingen voor bloed- en/of seksueel overdraagbare infecties
• Hematologische maligniteit of premaligne hematologische aandoening t.t.v. overlijden of in het verleden
• Melanoom met bewezen metastasen (overige maligniteiten, met of zonder metastasen zijn GEEN algemene contra-indicatie)
• Degeneratieve ziekten van het centraal zenuwstelsel van onbekende oorsprong of met een prionachtige pathogenese, zoals Parkinson, Alzheimer, MS, ALS en alle vormen van dementie
• Klinische aanwijzingen/risicofactoren voor een prionziekte (bv. ziekte van Creutzfeldt-Jakob)
• Immuun-gecompromitteerde status van de donor door onder andere chemotherapie, immunosuppressiva, in de drie maanden voor overlijden
• Orgaan-, dura mater-, allogene stamcel- of oogweefseltransplantatie in de voorgeschiedenis

Bij weefseldonatie dient de donor, zo mogelijk, binnen 6 uur na overlijden gekoeld te worden.

Ga naar Weefselspecifieke contra-indicaties en leeftijdscriteria

COVID-19 is een contra-indicatie als: 

• De patiënt heeft een actieve of klinisch bewezen infectie met SARS-CoV-2 of een vermoeden hierop ten tijde van overlijden. Dit is aangetoond via:
  • een (zwak) positief testresultaat (PCR test, LAMP-test, antigeensneltest) op materiaal afgenomen uit de naso-/orofarynx of BAL
  • en/of symptomen van COVID-19
  • en/of CO-RADS 4 en 5 op CT-scan
• De patiënt heeft recent een infectie met SARS-CoV-2 gehad (minder dan 8 weken geleden) én is minder dan 14 dagen symptoomvrij* (of termijn is onbekend%**)
• De patiënt is in de afgelopen 10 dagen in nauw contact*** geweest met een persoon met een bevestigde infectie of een hoge verdenking op SARS-CoV-2. Als dit onbekend is bij aanname, dan kan de donor worden aangenomen.

Voor de beslissing voor de donoraanname is wel/niet gevaccineerd zijn niet relevant. Het type vaccinatie, het tijdstip van vaccinatie en het aantal vaccinaties spelen geen rol.

* Symptoomvrij betekent geen koorts, diarree, spierpijn, keelpijn, benauwdheid en neusverkoudheid. Moeheid, anosmie, dysgeusie en postvirale hoest spelen geen rol bij de definitie van symptoomvrij. Deze klachten kunnen een paar dagen tot weken langer aanhouden, zoals bekend is bij andere virale verwekkers, zonder dat nog sprake is van besmettelijkheid.
** Indien er wel negatieve testen zijn, moet er per casus een afweging gemaakt worden door de MAW.
*** Nauwe contacten zijn: Huisgenoten Personen die langer dan 15 minuten op minder dan 1,5 meter afstand contact hadden met de patiënt in de besmettelijke periode. Situatie van korter dan 15 minuten met hoog risico, zoals in het gezicht hoesten, of direct fysiek contact zoals zoenen.

Herziening beleid

Per 1-10-2022 heeft de NTS het beleid herzien. Dit is gewijzigd:

• Postmortale keel- en/of neusswabs zijn komen te vervallen.
• Een postmortale COVID-19 test is niet meer vereist voor weefseldonatie.

Stap 1

Controleer de criteria en de contra-indicaties voor donatie.

Er hoeft niet geraadpleegd te worden indien:

• Onbekende identiteit;
• Langer dan 24 uur overleden;
• Jonger dan twaalf jaar.

Stap 2

Raadpleeg altijd voorafgaand aan het donatiegesprek het Donorregister via de Nederlandse Transplantatie Stichting via 071-579 57 95.

Houd de volgende gegevens bij de hand:

• patiënt: Burgerservicenummer, naam, voorletter(s), geboortedatum, geslacht, adres.
• behandelend arts: BIG-registratienummer, centrum of praktijknaam en plaats en telefoonnummer waarop hij bereikbaar is. 

De triagist of assistent van de huisartsenpost mogen ook het Donorregister raadplegen (zie werkinstructie voor doktersassistentes en triagisten). 

In het geval van een niet-natuurlijke dood of als het gaat om een minderjarige (<18 jaar) meldt u het overlijden aan de gemeentelijke lijkschouwer. In het geval van een niet-natuurlijke dood moet de officier van justitie toestemming geven voor de weefseldonatie. U kunt de donor al aanmelden voordat u deze toestemming heeft. Meer over donatie niet natuurlijke dood.

Stap 3

Uitkomst Donorregister wilsbekwame donor - zie beslisboom

• 'Nee': informeer naasten;
• 'Ja' en 'Geen bezwaar': informeer naasten;
• Indien 'beslissing specifiek persoon' of 'beslissing nabestaanden': vraag toestemming.

Uitkomst Donorregister wilsonbekwame donor:

• Indien de registratie is gedaan in periode dat persoon nog wilsbekwaam was, dan is deze rechtsgeldig;
• Zo niet, volg de beslisboom.

Stap 4

Meld de donor aan bij het Orgaancentrum van de NTS via het telefoonnummer 071-579 57 95. (24 uur per dag).

Stap 5

Vul het donatieformulier in en zorg dat dit bij de donor aanwezig is.

Bel bij twijfel met het Orgaancentrum van de NTS via 071-579 57 95.

Neem als eerste onderstaande 6 vragen door. Is het antwoord op één van deze vragen JA stop dan de procedure, er kan GEEN weefseldonatie plaatsvinden.

1. Is de patiënt 81 jaar of ouder en aan beide ogen geopereerd aan cataract?
2. Was er sprake van een degeneratieve neurologische aandoening van onbekende oorsprong (alle vormen van dementie, Parkinson, MS, ALS)?
3. Was er sprake van een (premaligne) hematologische aandoening (o.a. leukemie, maligne lymfoom, Kahler, MGUS, myelodysplastisch syndroom, polycythemia vera)?
4. Was er sprake van een gemetastaseerd melanoom?
5. Was er sprake van of een vermoeden op een infectie met Covid-19 ten tijde van overlijden?
6. Is de patiënt in de afgelopen 10 dagen in nauw contact geweest met een persoon die positief getest/hoge verdenking heeft op COVID-19?

   
   Indien bovenstaande vragen allen met NEE beantwoord zijn, neem dan onderstaande vragen door met de nabestaanden en/of haal deze uit het dossier voordat u met de NTS belt en de donor aanmeldt.

   Vragen m.b.t. het medisch dossier

7. Was er ten tijde van overlijden sprake van sepsis of een andere infectie?
8. Beschrijf kort het verloop van ziekte tot overlijden (indien bekend) + doodsoorzaak.
9. Medische en sociale voorgeschiedenis?
10. Medicatiegebruik (geen doseringen nodig, immunosuppressiva van de laatste 3 maanden; evt. zal er gevraagd worden naar labwaarden, vaccinaties in de laatste 4 weken)?
11. Lengte/gewicht (schatting op basis van postuur)?
12. Indien er sprake is van bloedverlies: welke infusies en/of transfusies zijn er gegeven en wanneer in de laatste 48 uur voor overlijden?

    
    Vragen aan de nabestaanden

13. Is er aanleiding om te vermoeden dat de patiënt risico heeft gelopen op een SOA (laatste 4 maanden)?
14. Was er sprake van alcoholisme (complicaties)?
15. Was er sprake van drugsgebruik (wat/wanneer/hoe), laatste 4 maanden?
16. Is de patiënt het afgelopen jaar buiten Nederland op reis geweest (data en exacte locaties)?
17. Is de patiënt tussen 1980-1996 langer dan 6 maanden in het Verenigd Koninkrijk geweest (risico op prionziekten)?

    
    Weefselspecifieke vragen 

18. Oogweefsel: oogziekten/oogoperaties (o.a. visuscorrecties d.m.v. laser)?
19. Huid: huidaandoeningen of bijzonderheden van de huid (o.a. tatoeages, BCC, ouderdomswratten, naevi, prednisonhuid, decubitus, overvulling of ribben zichtbaar)?
20. Overige weefsels: auto-immuunziekten, bindweefselziekten, klepaandoeningen en botziekten?

    
    Praktische vragen 

21. Is er bezwaar tegen onderzoek op weefsels die na uitname eventueel worden afgekeurd (transplantatie gericht onderzoek)?
22. Willen de nabestaanden een brief ontvangen met informatie over welke weefsels zijn uitgenomen en of deze geschikt bleken voor transplantatie? Zo ja, noteer naam en adresgegevens en beschrijf de relatie tot de overledene.
23. Wie is de (eigen) huisarts?
24. Willen de nabestaanden op kortere termijn dan gebruikelijk weer over de overledene beschikken? De gebruikelijke duur is max. 28 uur.
25. Bij een thuisoverlijden: wat is de naam, het adres en het telefoonnummer van de uitvaartverzorger (zodat NTS de uitname kan afstemmen)?

Aanmelden donor

Na het doornemen van de vragen (ook wanneer niet alle vragen beantwoord zijn) belt u de NTS voor de aanmelding van de donor 071-579 57 95. Het telefonisch aanmelden neemt gemiddeld 10 - 20 minuten in beslag. Bij twijfel over een contra-indicatie, overleg met de NTS.

• Donatieformulier - voor arts in ziekenhuis
• Donatieformulier beschrijvend lezen - voor arts in het ziekenhuis
• Weefselvragenlijst - bij aanname van een weefseldonor hanteert de NTS deze vragenlijst.
• Procedure weefseldonatie voor de 1e lijn
• Werkinstructie voor doktersassistent of triagist

Het mogelijk maken van weefseldonatie zou het uitgangspunt moeten zijn van zorginstellingen, maar zij zijn niet verplicht om donatie mogelijk te maken. Een arts hoeft het Donorregister niet te raadplegen als deze procedure niet mogelijk is in de zorginstelling. Indien dit wel het geval is dan dient er in de zorginstelling een protocol voor donatie te zijn. Als er geen contra-indicaties voor weefseldonatie zijn, dan bepaalt de behandelend arts vanuit zijn eigen professionele verantwoordelijkheid of het Donorregister geraadpleegd wordt. Dit geldt ook voor de huisarts indien de patiënt thuis overlijdt. De overledene kan voor weefseldonatie vervoerd worden naar een uitvaartcentrum of mortuarium van een ziekenhuis om weefseldonatie mogelijk te maken.

• de identiteit van de patiënt is onbekend
• onbehandelde sepsis
• actieve tuberculose
• een actieve virale infectie met rabiës, herpes zoster of rubella
• anencefalie

In al deze gevallen is orgaandonatie uitgesloten.

Ga naar orgaanspecifieke contra-indicaties en leeftijdscriteria.

Alle stappen van het orgaandonatieproces zijn vastgelegd in het Modelprotocol Orgaan- en Weefseldonatie. Bekijk hier een verkorte uitleg van de procedure bij overlijden. 

Stap 1. Orgaandonatie is mogelijk indien patiënt

• Hersendood of infauste prognose met stoppen behandeling
• Geïntubeerd
• Geen actieve virale infecties of actieve tuberculose
  N.B.: Sepsis door een ander micro-organisme is geen contra-indicatie bij gerichte antibiotische therapie
• Geen maligniteit ten tijde van overlijden (m.u.v. primaire hersentumoren)
• Geen falen van alle organen
• Geen andere contra-indicaties. Meer over wanneer orgaandonatie wel of niet mogelijk is
• Overlijden op IC (indien nodig mogelijkheid tot verplaatsen patient naar IC)

Vergeet bij exclusiecriteria voor orgaandonatie niet de mogelijkheid van weefseldonatie.

Neem bij twijfel contact op met het Orgaancentrum via 071-579 57 95 of met de dienstdoende orgaandonatiecoördinator (ODC).

Stap 2. Donorregister raadplegen

Raadpleeg het Donorregister via het Orgaancentrum van de NTS: 071-579 57 95 (24/7). Meer over raadplegen donorregister.

Houd de volgende gegevens bij de hand:

• patiënt: burgerservicenummer, de voorletter(s), naam, geboortedatum, geslacht, adres.
• behandelende arts: de voorletter(s), naam, geboortedatum, BIG-registratienummer, ziekenhuis en plaats en telefoonnummer waarop u bereikbaar bent.

In het geval van een niet-natuurlijke dood of als het gaat om een minderjarige (<18 jaar) meldt u het overlijden aan de gemeentelijke lijkschouwer. In het geval van een niet-natuurlijke dood moet de officier van justitie toestemming geven voor de orgaandonatie. U kunt de donor al aanmelden voordat u deze toestemming heeft. Meer over donatie niet natuurlijke dood.

Stap 3. Het donatiegesprek

Vanaf 1 juli 2020 geldt de nieuwe donorwet. Bereid u voor op het donatiegesprek met de nabestaanden.

• Indien 'Ja'-registratie of 'Geen bezwaar': informeer de naasten over de wens van de overledene.
• Indien 'beslissing nabestaanden' of 'specifiek persoon' of blokkade/geen registratie: vraag toestemming.
• Indien 'nee'-registratie; informeer de naasten.

Stap 4. Toestemming: en dan?

Is er toestemming van de patiënt of de nabestaanden en is er, in geval van een niet-natuurlijk overlijden, ook toestemming van de officier van justitie? Dan kan de donatieprocedure worden gestart.

Roep de dienstdoende ODC op. Dit kan via het Orgaancentrum (071-579 57 95).

Meld de donor aan bij het Orgaancentrum van de NTS via 071-579 57 95. U kunt het Orgaancentrum ook altijd bellen bij vragen of twijfel. Zij zijn 24 uur per dag bereikbaar. 

In het Modelprotocol postmortale orgaan- en weefseldonatie vindt u de belangrijkste informatie over donatie en transplantatie van organen en weefsels in Nederland. Dit modelprotocol beschrijft de donatieprocedure: van donorherkenning tot het moment dat de donor naar de operatiekamer of het mortuarium gaat. Ga naar het Modelprotocol.

Als de donor jonger is dan 18 jaar bekijk dan hier het protocol Kind als donor.

Is patiënt wilsbekwaam en ≥ 12 jaar? Volg hier de beslisboom

De Kwaliteitsstandaard Donatie beschrijft de zorg aan naasten en wat hun rol is ten aanzien van de registratie van de donor in het Donorregister. Bekijk de Vraag en antwoord Kwaliteitsstandaard.
 

De scholing gaat over het initiële deel van het donatiegesprek dat gevoerd wordt bij orgaan- en weefseldonatie. Het scholingspakket bestaat uit drie onderdelen. Afhankelijk van het takenpakket van een medisch professional zijn één of meerdere onderdelen van toepassing. Ga naar scholing.

• Informatie over donatie in verschillende talen
• Hoe gaat weefseldonatie?
• Niet-natuurlijk overlijden
• Thanatopraxie en ter beschikkingstelling aan de wetenschap
• PDF van het zakkaartje