Jaarcijfers 2023: iets meer transplantaties en kortere wachttijden

Directeur Naomi Nathan: 'We zien dat meer patiënten een plek op de wachtlijst kunnen krijgen zonder dat de wachttijd toeneemt. En dat is goed nieuws. Want hierdoor kunnen meer patiënten geholpen worden met een levensreddende orgaantransplantatie.'

Zo is de (mediane) wachttijd van nierpatiënten op de actieve wachtlijst gedaald van 29 maanden in 2022 naar 27 maanden in 2023. Ook de wachttijd van andere organen daalde tussen 2022 en 2023. Ernstige zieke patiënten krijgen zo eerder perspectief. Ondanks dat de wachttijd voor alle organen daalde, wachten sommige patiënten nog steeds lang, bijvoorbeeld doordat zij een bijzondere bloedgroep hebben. 

Wachtlijst: korter of langer?

De wachttijd wordt dus iets korter, maar de wachtlijsten nemen ondanks meer transplantaties niet voor alle organen af. Dit komt bijvoorbeeld door meer en eerdere instroom van patiënten op die wachtlijsten. Bij het afnemen van een wachtlijst kunnen artsen besluiten om de landelijke criteria voor een wachtlijst te verruimen. Zo kunnen patiënten met andere aandoeningen in aanmerking komen voor transplantatie, of kunnen patiënten sneller op de wachtlijst geplaatst worden. Nathan: 'Patiënten hebben nu meer kans op een donororgaan. Of komen sneller op de wachtlijst dan voorheen, waardoor ze minder lang ernstig ziek zijn. En dát is waar het om gaat. Wij zijn alle donoren en nabestaanden immens dankbaar.'

Video: Op de wachtlijst voor een donororgaan: wat speelt er mee?

Doneren bij leven

In 2023 gaven 533 mensen bij leven een orgaan: 504 keer een nier en 29 keer een stuk van hun lever. Bij een leverdonatie van een levende donor is een kind (0-15 jaar) vaak de ontvanger, 21 van de 29 ontvangers in 2023. De donor is bij levende donatie vaak een familielid.

Weefseldonatie: duizenden geholpen

In 2023 doneerden 2.543 mensen na overlijden één of meer weefsels. Weefseltransplantatie zorgt voor sterke verbetering van de kwaliteit van leven. Zo wordt donorhuid gebruikt voor brandwonden en andere wonden die moeilijk genezen. Een hartklep kan nodig zijn bij baby's met een hartafwijking of bij volwassenen die met spoed een nieuwe hartklep nodig hebben. Een hartklep zorgt ervoor dat het bloed in het hart in de goede richting stroomt.

Er vond 1.947 keer een hoornvliestransplantatie plaats. Dit is een kleine stijging ten opzichte van 2022 (1.909 keer). Een hartkleptransplantatie vond in 2023 128 keer plaats. Met botweefsel en huidweefsel kan één donor meerdere ontvangers helpen. Deze transplantaties vonden veelvuldig plaats. De wachtlijsten voor weefsel zijn stabiel, de vraag en het aanbod zijn in evenwicht.

Verschuiving in type donor

De afgelopen jaren nam in Nederland het aantal hersendode donoren (donation after brain death - DBD) af, mede door betere behandelmethodes bij hersenletsel. De behoefte aan innovaties om toch genoeg donororganen beschikbaar te krijgen nam hierdoor toe. Een belangrijke innovatie vormde de ‘heart in a box’ techniek, waardoor het hart van donoren na een hart- en circulatiestilstand (donation after circulatory death – DCD) kan worden getransplanteerd. Dit was zonder deze methode niet mogelijk. Dit leidde in 2023 tot 74 harttransplantaties, waarvan 44 met deze nieuwe methode. Ter vergelijking: in 2022 vonden in totaal 51 harttransplantaties plaats. In 2023 dus een stijging van 45%.

In 2023 vond ook 24 keer een orgaandonatie plaats na euthanasie. Dit is een toename ten opzichte van 2022, toen dit 13 keer plaatsvond. Dit aantal is meegenomen in het totaal van 292 overleden donoren.

Evaluatie van de donorwet

Het aantal overleden orgaandonoren in Nederland is wederom licht gestegen. Of dit een gevolg is van de nieuwe donorwet is op dit moment nog niet met zekerheid te zeggen. In het voorjaar van 2024 presenteert het ministerie van VWS een eerste evaluatie van de donorwet.