Odpowiedzi na istotne pytanie odnośnie do dawstwa oraz aspektów prawnych

Jeśli oddasz swoje narządy po śmierci, możesz pomóc osobom, które bardzo tego potrzebują. Dzięki przeszczepowi takich narządów jak nerka, płuca czy wątroba mogą one dalej żyć. Tkanki również są bardzo ważne. Dzięki tkankom oka pochodzącym od dawcy w niektórych przypadkach można przywrócić zdolność widzenia u osób z problemami ze wzrokiem.  

Ponad 1000 osób w Holandii znajduje się na liście oczekującej na przeszczepienie narządów. Każdego roku około 150 osób umiera w oczekiwaniu na narząd do przeszczepienia. Przeciętnie umierająca osoba jest dawcą 3 narządów. W ten sposób tego rodzaju dawcy każdego roku ocalają życie około 800 osób. Można by pomyśleć, że zapewnia to pomoc każdej osobie znajdującej się na liście oczekujących na przeszczepienie narządów. Niestety tak nie jest. Lista osób oczekujących stale się powiększa. 

Nie, nie każdy może zostać dawcą narządów lub tkanek po śmierci. Lekarz po śmierci danej osoby dokona oceny, czy narządy lub tkanki nadają się do donacji. 

Nawet jeśli dana osoba jest chora, w tym w przypadku chorowania na raka (także w przeszłości), objęcia transfuzją krwi czy też przyjmowania leków, czasami możliwe jest znalezienie się w Rejestrze potencjalnych dawców jako „dawca”. W razie uszkodzenia danego narządu lub danej tkanki z powodu choroby bądź przyjmowanego leku czasami może zostać stwierdzony brak kwalifikacji do przeszczepu. Jednak pozostałe narządy nadal mogą się nadawać do przeszczepu.  

W przyszłości może się to zmienić. Nauki medyczne postępują, rozwiązując coraz więcej problematycznych kwestii. Mimo że dana osoba może się obecnie nie kwalifikować do przeszczepu ze względu na chorobę, za kilka lat to samo schorzenie może nie stanowić już problemu. 

Tak, jest to możliwe. Można zostać dawcą pomimo choroby lub przyjmowania leków. Po śmierci lekarz oceni, które narządy lub tkanki można wykorzystać do przeszczepu. W niektórych przypadkach narządy lub tkanki nie nadają się do przeszczepienia. Mogą one być na przykład uszkodzone lub objęte chorobą. Jednak pozostałe narządy nadal mogą się nadawać do przeszczepu. 

Niestety, nie można samodzielnie decydować, kto otrzyma narządy lub tkanki po śmierci. Kwestia ta jest uregulowana prawnie. Jedną z przyczyn jest fakt, że w Holandii każda osoba musi mieć zapewniony taki sam poziom opieki zdrowotnej. Dany narząd jest przekazywany pacjentowi z listy oczekujących, który akurat najpilniej go potrzebuje i u którego występuje największa zgodność narządu z jego odbiorcą. 

Każda osoba może określić swój wybór w Rejestrze potencjalnych dawców. Orientacja seksualna nie ma żadnego znaczenia w tej kwestii.

Tak, nawet w przypadku niezdrowego trybu życia udzielenie zezwolenia na bycie dawcą może się okazać przydatne. Jeśli dany narząd do przeszczepu nie będzie dostępny na czas, osoba z listy oczekujących, która go potrzebuje, umrze. Dlatego przykładowo płuca palacza byłyby dla takiej osoby lepsze niż jej własne, objęte chorobą. Wątroba osoby pijącej w niektórych przypadkach może pomóc pacjentom chorującym na wątrobę. Lekarz dokona oceny, czy dane narządy lub tkanki nadają się do przeszczepu. 

Tak, wszystkie narządy i tkanki, których dawcą możesz być, są wyszczególnione w formularzu dawstwa. Możesz zadeklarować chęć dawstwa niektórych narządów i tkanek,  a innych nie. Można to określić w formularzu dawstwa. 

Wiek nie ma dużego znaczenia w kwestii przeszczepu tkanek. Dawstwo może być dokonywane od momentu urodzenia aż do zaawansowanego wieku. Lekarz dokona oceny odpowiedniości danego narządu lub danej tkanki do przeszczepu. Dawstwo skóry jest możliwe dopiero od 20. roku życia. Serce osoby w wieku 80 lat generalnie nie nadaje się już do przeszczepu, jednak takie osoby nadal mogą być dawcami nerek. 

Nie. W przypadku zgody na dawstwo skóry wykorzystywana jest tylko skóra pozbawiona tatuaży. Przeszczepiana skóra nie rozwija się tak jak skóra danej osoby, z którą się rodzi, a jest ona wykorzystywana głównie w celu ograniczenia bólu związanego z ranami oraz procesem bliznowacenia. 

Tatuaże nie są uwzględniane, a zespół pobierający skórę do przeszczepu omija je. Po przeszczepie u dawcy stosuje się przykrywanie tkanek, w związku z czym tatuaże nie są już widoczne. Ponieważ skóra nie jest pobierana z ramion, szyi, twarzy i klatki piersiowej, znajdujące się tam tatuaże pozostaną widoczne podczas pożegnania ze zmarłym. 

Dawstwo narządów może być przeprowadzane wyłącznie w przypadku zgonu w szpitalu, na przykład w wyniku udaru lub wypadku. W takiej sytuacji dana osoba może dokonać dawstwa swoich narządów po śmierci. W każdym przypadku konieczna jest zgoda dawcy lub jego rodziny. Dopiero w przypadku pewności, że dana osoba umrze, lekarz sprawdza Rejestr potencjalnych dawców i udzielone w nim zgody. 

Jeśli w Rejestrze potencjalnych dawców zaznaczono „zgodę” lub brak sprzeciwu bądź w przypadku udzielenia zgody przez rodzinę, szpital może rozpocząć przeprowadzanie badań. Lekarze mogą wykonać na przykład badanie EKG lub badania krwi. Dopilnują oni, aby ciało pozostało w odpowiedniej temperaturze. Dawstwo narządów może trwać od 10 do 24 godzin, a czasem nawet dłużej. W przypadku braku zgody w Rejestrze potencjalnych dawców nie dochodzi do przeszczepu ani nie są przeprowadzane badania. 

Przeszczepy tkanek przyjmują się częściej niż przeszczepy narządów. W takich przypadkach nie ma znaczenia, czy do zgonu dojdzie w domu, czy też w szpitalu. Wyspecjalizowane zespoły pobierają tkanki w szpitalu lub innym odpowiednim miejscu. Podczas tej procedury przestrzegają one ścisłych zasad. 

Po zgonie pacjenta lekarz sprawdza Rejestr potencjalnych dawców i udzielone w nim zgody. Jeśli występuje zgoda na dawstwo, lekarz zgłosi dawcę do Holenderskiej Fundacji Transplantacji (Dutch Transplant Foundation) i zostanie rozpoczęty proces przeszczepu. 

Przeszczep tkanek trwa łącznie od 8 do 28 godzin. 

Po swojej śmierci możesz dokonać dawstwa poniższych narządów i tkanek: wątroba, serce, płuca, trzustka, jelito cienkie oraz nerki; 

tkanki: tkanka oka, zastawki serca, większe naczynia, skóra, kości, chrząstki oraz ścięgna. 

• Przekazywanie narządów ratuje życie. Bez takich narządów nikt nie przeżyje. 
• Tkanki mogą w dużym stopniu poprawić jakość życia pacjenta. 

Szanse te wcale nie są takie duże. Dawstwo narządów występuje dość rzadko. Istnieje kilka przyczyn. Aby być dawcą narządów, musi występować warunek dojścia do zgonu w szpitalu, na oddziale intensywnej terapii (OIOM), a u pacjenta musi być stosowane sztuczne oddychanie. Narządy muszą się nadawać do przeszczepu.  

Istnieje szansa 1 do 200, że dana osoba może być dawcą narządów po swojej śmierci. Zakłada to zgodę osoby zmarłej lub jej rodziny na przekazanie narządów. 

Oczywiście. Narządy i tkanki są pobierany wyłącznie wówczas, gdy lekarze są w 100% pewni, że dana osoba nie żyje. Zgon jest stwierdzany przez kilku lekarzy, na podstawie ścisłych zasad. 

Nie. Członkowie rodziny nie mogą bezpodstawnie zmienić Twojej woli. Lekarz prawie w każdym przypadku uzna decyzję podjętą przez Ciebie w Rejestrze potencjalnych dawców. Taka jest Twoja wola. Jeśli wystąpi istotne uzasadnienie, lekarz może zadecydować inaczej. 

Przeszczep narządu lub tkanki musi być przeprowadzany z zachowaniem maksymalnej ostrożności, dlatego też zajmuje dużo czasu. Dawstwo narządów może trwać od 10 do 24 godzin, a czasem nawet dłużej. Może to być trudne i dość przytłaczające dla rodziny osoby zmarłej. Dlatego też Koordynator transplantacji narządów (ang. ODC) zapewnia, by rodzina była na bieżąco informowana o planowanych czynnościach. 

Od momentu stwierdzenia śmierci mózgu do czasu pobrania narządów mija od 4 do 12 godzin. W przypadku zatrzymania czynności serca i krążenia krwi czas ten jest bardziej ograniczony. Gdy tylko krew przestanie krążyć po organizmie, narządy szybko stają się mniej przydatne do przeszczepu. Dlatego właśnie pobieranie narządów rozpoczyna się szybko po stwierdzeniu zgonu.  

W przypadku schładzania ciała dawcy tkanek przez 6 godzin tkanki nadają się do przeszczepu do 24 godzin od momentu zgonu. Procedura przeszczepiania tkanek może trwać od 8 do 28 godzin. 

Oczywiście. W szpitalu zawsze dostępna jest osoba zapewniająca wsparcie osobom bliskim. W czasie trwania całego procesu przeszczepu członkowie personelu szpitala (na przykład koordynator transplantacji narządów) pozostaną w kontakcie z rodziną zmarłego. 

Tak. Proces pobierania narządów i tkanek jest bardzo precyzyjny. Dla lekarzy istotne jest, żeby ciało dawcy dobrze wyglądało po operacji. Nie pobierają oni niczego z miejsc, które są widoczne w czasie wystawienia ciała. Miejsca, które były operowane, zszyte są szwami i nałożone są na nie plastry.

Tak, jest to możliwe. Pogrzeb lub kremacja mogą się odbyć w dniu wybranym przez rodzinę bez konieczności odwlekania tego wydarzenia w czasie ze względu na przeszczep narządów lub tkanek. 

Tak, pożegnanie z osobą zmarłą zawsze jest możliwe. Bliscy mogą towarzyszyć zmarłemu zarówno przed przeszczepem, jak i po nim. Po zakończeniu procedury przeszczepiania rodzina decyduje o tym, co stanie się ze zmarłym. Rodzina może również wybrać miejsce wystawienia ciała – w domu pogrzebowym lub we własnym domu. 

Przez określenie rodziny rozumiemy pierwszy i drugi stopień pokrewieństwa lub przedstawiciela prawnego zmarłego w przypadku braku krewnych.  

Przez pojęcie osób bliskich rozumiemy osoby pozostające w bliskiej relacji ze zmarłym, na przykład przyjaciół i inne osoby, które odgrywały ważną rolę w życiu osoby zmarłej. 

Nie. Nie są ponoszone żadne koszty. Rodzina dawcy nie płaci nic za przeszczep. Koszty pokrywa ubezpieczenie pacjenta otrzymującego przeszczep. 

Wiele religijnych osób zadaje sobie ważne pytanie: Czy moje ciało musi być w stanie nienaruszonym po śmierci, czy też ważniejsze są cele charytatywne? Jako osoba religijna zechcesz sobie odpowiedzieć na to pytanie przed określeniem swojego wyboru w Rejestrze potencjalnych dawców. Opinie mogą być różne w zależności od konkretnej religii lub nawet odłamów tej samej religii. Zalecamy zatem zadanie takich pytań w swojej społeczności religijnej. Radzimy omówić tę kwestię z osobami będącymi dla Ciebie autorytetem w danej religii. 

Wybór: Tak, udzielam zezwolenia 

Chcesz zostać dawcą. Możesz oddać do przeszczepu następujące narządy: trzustka, jelita, serce, wątroba, płuca i nerki; 

Możesz oddać do przeszczepu następujące tkanki: naczynia krwionośne, zastawki serca, chrząstki, ścięgna, skóra oraz tkanka powiek oczu. 

Możesz zadeklarować chęć dawstwa niektórych narządów i tkanek, a innych nie. Można to określić w formularzu. 

Wybór: Nie udzielam zezwolenia 

Nie chcesz zostać dawcą. 

Wybór: Mój partner lub moja rodzina podejmą decyzję 

Po Twojej śmierci tę decyzję może podjąć Twój partner lub rodzina. 

Wybór: Decyzję podejmie wyznaczona przeze mnie osoba 

Życzysz sobie, by decyzję tę podjęła inna osoba po Twojej śmierci 

Ustawa transplantacyjna została zmieniona 1 lipca 2020 r. Jeśli nie określisz swojego wyboru w Rejestrze potencjalnych dawców, obok Twojego nazwiska zostaną automatycznie wprowadzone następujące informacje: „brak sprzeciwu wobec oddania narządów i tkanek do przeszczepu”. Oznacza to, że po Twojej śmierci Twoje narządy mogą zostać oddane do przeszczepu. Lekarz w szpitalu omówi tego rodzaju kwestie z Twoją rodziną. Jeśli rodzina będzie mieć pewność, że nie życzyłeś(-aś) sobie oddania swoich narządów/tkanek do przeszczepu, i będzie w stanie wyjaśnić to lekarzowi, nie zostaniesz dawcą. Oznacza to, że bardzo ważne jest, aby Twój partner i rodzina znali Twój wybór. Jeszcze ważniejsze jest wprowadzenie swojej decyzji do Rejestru potencjalnych dawców. 

Więcej informacji na stronie donorregister.nl.

Tak, w dowolnym momencie możesz zmienić zdanie. Możesz się zalogować przy użyciu DigiD po kliknięciu opcji „Twoja rejestracja” („Your registration”). 

Jeśli nie posiadasz DigiD, wypełnij nowy formularz dla dawców w sekcji „Twoja rejestracja” na stronie donorregister.nl. Otrzymasz potwierdzenie zmiany wpisu w Rejestrze potencjalnych dawców. 

Prosimy o sprawdzenie wyborów dokonanych przez inne osoby na stronie donorregister.nl. 

Nie, określenie swojego wyboru w tej kwestii jest konieczne wyłącznie w przypadku osób, które ukończyły 18 lat. W momencie ukończenia tego wieku zostanie automatycznie przesłane pismo na ten temat. Dzieci w wieku 12 lat i starsze mogą już dokonać wyboru, jeśli sobie tego życzą, jednak nie jest to obowiązkowe.  

Prosimy zapoznać się z informacjami na ten temat na stronie donorregister.nl.  

Pismo to ma na celu poproszenie o określenie swojego wyboru. Co się stanie, jeśli po otrzymaniu pierwszego pisma wybór nie zostanie dokonany? Wówczas wysłane zostanie kolejne pismo przypominające. Jeśli po upływie 6 tygodni nie zostaną wprowadzone żadne informacje, obok Twojego imienia i nazwiska zostanie wpisane „Brak sprzeciwu wobec oddawania narządów”. Zostanie do Ciebie wysłane kolejne pismo na ten temat. Możesz zawsze zmienić swój wybór na stronie donorregister.nl. 

Osoby niedawno przybyłe do Holandii  

Jeśli masz co najmniej 18 lat i jesteś zarejestrowany(-a) w holenderskiej gminie, zostajesz wprowadzony(-a) do Rejestru potencjalnych dawców. Otrzymujesz pismo z prośbą o wprowadzenie swojego wyboru, jeśli zamieszkujesz w Holandii od co najmniej trzech lat i jesteś zarejestrowany(-a) przez lokalne władze. Co się stanie, jeśli po otrzymaniu pierwszego pisma wybór nie zostanie dokonany? Wówczas wysłane zostanie kolejne pismo przypominające. Jeśli nie zostaną wprowadzone żadne informacje, obok Twojego imienia i nazwiska zostanie wpisane „Brak sprzeciwu wobec oddawania narządów”. Otrzymasz kolejne pismo w celu potwierdzenia tej kwestii.  

Osoby powracające do Holandii  

Czy mieszkałeś(-aś) wcześniej w Holandii i obecnie powróciłeś(-aś)? Wówczas konieczne jest określenie swojego wyboru w Rejestrze potencjalnych dawców. Twój wybór zostanie usunięty z Rejestru w przypadku wyprowadzki za granicę.  

W razie powrócenia do Holandii otrzymasz takie pismo po upływie trzech lat. Pismo to ma na celu przypomnienie o konieczności określenia swojego wyboru. 

W kwestii dawstwa narządów i tkanek konieczne jest rozumienie tego tematu. Osoba podejmująca decyzję musi być w stanie zrozumieć konsekwencje dokonanego wyboru. Jeśli dana osoba nie jest w stanie świadomie podjąć takiej decyzji, wówczas nie kwalifikuje się do dawstwa narządów. 

W przypadku osób z orzeczeniem o niepełnosprawności wyboru na temat dawstwa narządów i tkanek może dokonać przedstawiciel prawny takiej osoby w jej imieniu.  

Więcej informacji na temat przypadków orzeczenia o niepełnosprawności można znaleźć na stronie donorregister.nl. 

Podczas pobierania danego narządu lub danej tkanki lekarz może stwierdzić, że jednak nie nadaje się on/ona do przeszczepu. Na przykład jakość narządu lub tkanki może być nieodpowiednia lub też może się okazać, że jest on/ona uszkodzony(-a) lub objęty(-a) chorobą. W takich przypadkach narząd może zostać wykorzystany w badaniach naukowych. Dzięki takim badaniom lekarze dowiadują się więcej na temat przeszczepów.

Jest to inna kwestia niż przekazywanie całego ciała do badań naukowych.