Donorherkenning

• Een actieve systemische infectie/ sepsis op basis van een virale-, parasitaire- of fungale infectie op moment van overlijden
• Risicofactoren of klinische aanwijzingen voor bloed- en/of seksueel overdraagbare infecties
• Hematologische maligniteit of premaligne hematologische aandoening op het moment van overlijden of in het verleden
• Melanoom met bewezen metastasen (overige maligniteiten, met of zonder metastasen zijn geen algemene contra-indicatie)
• Degeneratieve ziekten van het centraal zenuwstelsel van onbekende oorsprong of met een prionachtige pathogenese, zoals Parkinson, Alzheimer, MS, ALS en alle vormen van dementie
• Klinische aanwijzingen/risicofactoren voor een prionziekte (bv. ziekte van Creutzfeldt-Jakob)
• Immuun-gecompromitteerde status van de donor (met leukocyten < 3) door onder andere chemotherapie, immunosuppressiva, in de drie maanden voor overlijden
• Orgaan-, dura mater-, allogene stamcel- of oogweefseltransplantatie in de voorgeschiedenis

Bij weefseldonatie dient de donor binnen 6 uur na overlijden gekoeld te worden.

Leeftijdsgrenzen weefseldonatie

De leeftijdsgrens verschilt per weefsel. 

*vanaf september 2024: Bovengrens leeftijd bij oogweefsel vervalt tijdelijk.

Modelprotocol: Weefselspecifieke contra-indicaties en leeftijdscriteria

COVID-19 is een contra-indicatie voor weefseldonatie als er sprake is van:

•  een klinisch bewezen infectie of hoge verdenking op infectie met SARS-CoV-2 ten tijde van overlijden of in de 4 weken voor overlijden.
• én de donor minder dan 7 dagen symptoomvrij is.

Er zijn geen postmortale keel- en/of neusswabs nodig en een postmortale COVID-19 test is niet meer vereist voor weefseldonatie.

Stap 1

Controleer de criteria en de contra-indicaties voor donatie.

Raadpleging is niet nodig bij:

• Onbekende identiteit
• patiënten die langer dan 24 uur geleden zijn overleden
• Kinderen jonger dan twaalf jaar

Stap 2

Raadpleeg altijd voorafgaand aan het donatiegesprek het Donorregister.  Dit kan door te bellen naar het Orgaancentrum van de NTS: 071-579 57 95.

Houd de volgende gegevens bij de hand:

• patiënt: Burgerservicenummer, naam, voorletter(s), geboortedatum, geslacht, adres.
• behandelend arts: BIG-registratienummer, centrum of praktijknaam en plaats en telefoonnummer waarop hij bereikbaar is. 

De triagist of assistent van de huisartsenpost mogen ook het Donorregister raadplegen (zie werkinstructie voor doktersassistentes en triagisten). 

Meld het overlijden aan de gemeentelijke lijkschouwer bij een niet-natuurlijke dood of als de overledene een minderjarige (<18 jaar) is. Bij een niet-natuurlijke dood moet de officier van justitie toestemming geven voor de weefseldonatie. De donor mag al aangemeld worden voordat deze toestemming er is. > Meer over niet natuurlijke dood

Stap 3

Na de raadpleging is er een donatiegesprek met de naasten van een potentiële orgaan- en/of weefseldonor. In het gesprek bespreek je de registratie. Hiervoor is een goede voorbereiding essentieel. Houd er rekening mee dat naasten vragen kunnen hebben over de procedure of hoe de patiënt er na afloop uitziet. Lees ter voorbereiding op het gesprek de aandachtspunten voor opbaren.

Uitkomst Donorregister wilsbekwame donor 

• 'Nee': informeer naasten
• 'Ja' en 'Geen bezwaar': informeer naasten
• Indien 'beslissing specifiek persoon' of 'beslissing nabestaanden': vraag toestemming

Uitkomst Donorregister wilsonbekwame donor:

• Als de registratie is gedaan in periode dat persoon nog wilsbekwaam was, dan is deze rechtsgeldig
• Zo niet, volg de beslisboom

Stap 4

Meld de donor aan bij het Orgaancentrum van de NTS via het telefoonnummer 071-579 57 95. (24 uur per dag).

Stap 5

Vul het donatieformulier in en zorg dat dit bij de donor aanwezig is.

Bel bij twijfel met het Orgaancentrum van de NTS via 071-579 57 95.

Het mogelijk maken van weefseldonatie zou het uitgangspunt moeten zijn van zorginstellingen, maar zij zijn niet verplicht om donatie mogelijk te maken. Een arts hoeft het Donorregister niet te raadplegen als deze procedure niet mogelijk is in de zorginstelling. Indien dit wel het geval is dan dient er in de zorginstelling een protocol voor donatie te zijn. Als er geen contra-indicaties voor weefseldonatie zijn, dan bepaalt de behandelend arts vanuit zijn eigen professionele verantwoordelijkheid of het Donorregister geraadpleegd wordt. Dit geldt ook voor de huisarts indien de patiënt thuis overlijdt. De overledene kan voor weefseldonatie vervoerd worden naar een uitvaartcentrum of mortuarium van een ziekenhuis om weefseldonatie mogelijk te maken.

De NTS gebruikt een vragenlijst bij aanname van een weefseldonor. Deze vragen zijn noodzakelijk om de kwaliteit en veiligheid van het weefsel voor de ontvanger te garanderen.

> Bekijk de vragenlijst

• Donatieformulier - voor arts in ziekenhuis
• Donatieformulier beschrijvend lezen - voor arts in het ziekenhuis
• Weefselvragenlijst - bij aanname van een weefseldonor hanteert de NTS deze vragenlijst.
• Procedure weefseldonatie voor de 1e lijn
• Werkinstructie voor doktersassistent of triagist
• Werkinstructie mortuarium-medewerkers
• Aandachtspunten bij opbaren na weefseldonatie - voor artsen in gesprek met naasten

• de identiteit van de patiënt is onbekend
• < 24 uur adequaat behandelde sepsis
• actieve tuberculose
• een actieve virale infectie met rabiës, herpes zoster of rubella
• anencefalie

In al deze gevallen is orgaandonatie uitgesloten.

Ga naar orgaanspecifieke contra-indicaties en leeftijdscriteria

Alle stappen van het orgaandonatieproces zijn vastgelegd in het Modelprotocol Orgaan- en Weefseldonatie. Bekijk hier een verkorte uitleg van de procedure bij overlijden. 

Stap 1. Orgaandonatie is mogelijk indien patiënt

• Hersendood of infauste prognose met stoppen behandeling
• Geïntubeerd
• Geen actieve virale infecties of actieve tuberculose
  N.B.: Sepsis door een ander micro-organisme is geen contra-indicatie bij gerichte antibiotische therapie
• Geen maligniteit ten tijde van overlijden (m.u.v. primaire hersentumoren)
• Geen falen van alle organen
• Geen andere contra-indicaties. Meer over wanneer orgaandonatie wel of niet mogelijk is
• Overlijden op IC (indien nodig mogelijkheid tot verplaatsen patiënt naar IC)

Vergeet bij exclusiecriteria voor orgaandonatie niet de mogelijkheid van weefseldonatie.

Neem bij twijfel contact op met het Orgaancentrum via 071-579 57 95 of met de dienstdoende orgaandonatiecoördinator (ODC).

Stap 2. Donorregister raadplegen

Raadpleeg het Donorregister via het Orgaancentrum van de NTS: 071-579 57 95 (24/7). Meer over raadplegen donorregister.

Houd de volgende gegevens bij de hand:

• patiënt: burgerservicenummer, de voorletter(s), naam, geboortedatum, geslacht, adres.
• behandelende arts: de voorletter(s), naam, geboortedatum, BIG-registratienummer, ziekenhuis en plaats en telefoonnummer waarop u bereikbaar bent.

In het geval van een niet-natuurlijke dood of als het gaat om een minderjarige (<18 jaar) meldt u het overlijden aan de gemeentelijke lijkschouwer. In het geval van een niet-natuurlijke dood moet de officier van justitie toestemming geven voor de orgaandonatie. U kunt de donor al aanmelden voordat u deze toestemming heeft. Meer over donatie niet natuurlijke dood.

Stap 3. Het donatiegesprek

Vanaf 1 juli 2020 geldt de nieuwe donorwet. Bereid u voor op het donatiegesprek met de nabestaanden.

• Indien 'Ja'-registratie of 'Geen bezwaar': informeer de naasten over de wens van de overledene.
• Indien 'beslissing nabestaanden' of 'specifiek persoon' of blokkade/geen registratie: vraag toestemming.
• Indien 'nee'-registratie; informeer de naasten.

Stap 4. Toestemming: en dan?

Is er toestemming van de patiënt of de nabestaanden en is er, in geval van een niet-natuurlijk overlijden, ook toestemming van de officier van justitie? Dan kan de donatieprocedure worden gestart.

Roep de dienstdoende ODC op. Dit kan via het Orgaancentrum (071-579 57 95).

Sinds mei 2023 is het beleid dat een positieve test van een donor op COVID-19 geen algemene contra-indicatie meer is voor orgaandonatie.

Iedere potentiële donor wordt getest op SARS-CoV-2:

• Voor lever- en nierdonatie is een (zwak)positief geteste donor geen exclusiecriterium.
• Voor thoracale organen kan een negatief of zwak positief geteste donor worden geaccepteerd (case by case beoordeling):
  • Donor is positief bij CT-waarde kleiner dan 33
  • Donor is zwak positief bij een CT-waarde van 33 tot 36
  • Een CT-waarde boven de 36 is negatief

> Zie ook: Covid-richtlijnen

Meld de donor aan bij het Orgaancentrum van de NTS via 071-579 57 95. U kunt het Orgaancentrum ook altijd bellen bij vragen of twijfel. Zij zijn 24 uur per dag bereikbaar. 

In het Modelprotocol postmortale orgaan- en weefseldonatie vindt u de belangrijkste informatie over donatie en transplantatie van organen en weefsels in Nederland. Dit modelprotocol beschrijft de donatieprocedure: van donorherkenning tot het moment dat de donor naar de operatiekamer of het mortuarium gaat. Ga naar het Modelprotocol.

Als de donor jonger is dan 18 jaar bekijk dan hier het protocol Kind als donor.

Is patiënt wilsbekwaam en ≥ 12 jaar? Volg hier de beslisboom

De Kwaliteitsstandaard Donatie beschrijft de zorg aan naasten en wat hun rol is ten aanzien van de registratie van de donor in het Donorregister. Bekijk de Vraag en antwoord Kwaliteitsstandaard.
 

De scholing gaat over het initiële deel van het donatiegesprek dat gevoerd wordt bij orgaan- en weefseldonatie. Het scholingspakket bestaat uit drie onderdelen. Afhankelijk van het takenpakket van een medisch professional zijn één of meerdere onderdelen van toepassing. Ga naar scholing.

• Informatie over donatie in verschillende talen
• Hoe gaat weefseldonatie?
• Niet-natuurlijk overlijden
• Thanatopraxie en ter beschikkingstelling aan de wetenschap