Donatie als het hart en de bloedsomloop gestopt zijn

Bij donoren die zijn overleden na een hartstilstand is de bloedsomloop en ook de ademhaling gestopt. Artsen noemen dit ‘overlijden na een circulatiestop’. Ook dan kan iemand nog organen doneren. Dit heet Donation after Circulatory Death (DCD).

Wanneer iemand overlijdt doordat het hart is stilgevallen, krijgt het hart geen zuurstof meer. Als die zuurstofvoorziening niet snel op gang komt, sterft het hartweefsel af. Hierdoor is het hart niet meer geschikt voor transplantatie. Daarom werden de harten van deze donoren eerder niet gebruikt voor transplantatie. Met DCD-hartdonatie kan dat nu wel.

Door de inzet van een perfusiemachine kunnen we meer hartpatiënten helpen met een donorhart. Het stilstaande hart van een overleden donor wordt buiten het lichaam in deze machine geplaatst, waar het na toevoer van zuurstof en bloed weer gaat kloppen. De inzet van de machine herstelt tot nu toe onbruikbare donorharten en maakt deze geschikt voor transplantatie.

Als u klikt op dit filmpje gaat u direct naar Youtube. Dit filmpje geeft antwoord op de vraag wat DCD-hartdonatie is.
In deze video vertellen we meer over hoe een DCD-hartdonatie gaat

Hoe verloopt een DCD-hartdonatie?

Geen kans meer op herstel 

Soms heeft iemand die op de intensive care van een ziekenhuis is opgenomen geen kans meer  op herstel. Een team van artsen beslist dan samen om de behandeling te stoppen. De patiënt gaat dan overlijden. Artsen bepalen samen met de familie van de patiënt het tijdstip waarop de behandeling stopt. De patiënt gaat dan van het beademingsapparaat af. Als de patiënt daarna binnen 2 uur overlijdt, blijft orgaandonatie meestal mogelijk. De beslissing om te stoppen met de behandeling staat helemaal los van orgaandonatie.

Vaststellen van het overlijden

Als het hart is gestopt en de bloedsomloop is stilgevallen, moeten artsen altijd 5 minuten wachten voordat ze de dood kunnen vaststellen. Dit is nodig om zeker te weten dat het hart niet meer vanzelf begint te kloppen en dat iemand niet meer vanzelf begint te ademen. Pas na deze 5 minuten kan de arts met zekerheid vaststellen dat iemand is overleden.

Dat artsen 5 minuten moeten wachten nadat de bloedsomloop is gestopt, lijkt misschien vreemd. Zeker als wordt gezegd dat bij een hartstilstand de eerste 6 minuten van levensbelang zijn bij een reanimatie. Maar dat zijn heel verschillende situaties. Wanneer iemand onverwacht een hartstilstand krijgt en het bloed niet meer stroomt, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat er meteen weer zuurstof in het lichaam komt, bijvoorbeeld door reanimatie. Dit moet in ieder geval binnen 6 minuten, anders ontstaat er schade aan de hersenen.

Bij de 5 minuten ‘no touch’ bij orgaandonatie is er geen kans meer op herstel. Daarom stoppen artsen met de behandeling. Artsen mogen namelijk volgens de wet niet doorgaan met een medisch zinloze behandeling. Dit zou ook gebeuren als deze persoon geen orgaandonor zou zijn.

De donoroperatie 

Zodra het bloed niet meer door het lichaam gaat, krijgen organen geen zuurstof. En worden ze minder geschikt voor transplantatie. Om ze zo geschikt mogelijk te houden, gaat de donor meteen na overlijden naar de operatiekamer. Dat betekent ook dat voor de familie of naasten het afscheid op dat moment maar heel kort is. Zij krijgen hierover vooraf goede uitleg, maar toch kan het moment voor sommigen moeilijk zijn. In de operatiekamer staat een team van artsen klaar om de donoroperatie te starten. Naast het hart zijn soms ook de nieren, lever, longen en alvleesklier nog geschikt voor transplantatie.

Hoe gaat de donoroperatie?

Heart in a box

Na de uitname wordt het stilstaande hart van een overleden donor buiten het lichaam in een perfusiemachine  geplaatst, waar het na toevoer van zuurstof en bloed weer gaat kloppen. Door de inzet van deze machine, de ‘heart in a box’, zijn ook de harten afkomstig van donoren die overleden zijn na een circulatiestop geschikt voor transplantatie en kunnen we meer mensen die wachten op een nieuw hart helpen.

Infographic DCD-hartdonatie

Alle stappen van de DCD-hartdonatie worden in deze visuele weergave kort toegelicht. 

Door hieronder op het plaatje of de button te klikken, krijgt u de procedure van de DCD-hartdonatie te zien.
Download de infographic

DCD-hartdonatie in alle ziekenhuizen

Vanwege het grote tekort aan donorharten is besloten om deze methode die in het buitenland al succesvol is uitgevoerd ook in Nederland te introduceren. In 2021 vonden de eerste DCD-hartdonaties in Nederland plaats. Inmiddels is DCD-hartdonatie in ieder ziekenhuis in Nederland mogelijk. DCD-hartdonatie is mogelijk dankzij subsidie van het ministerie van VWS en de samenwerking tussen UMC Utrecht, UMC Groningen, Erasmus MC en de NTS. 

> Lees over de succesvolle samenwerking en resultaten

Meer weten over orgaandonatie?