Orgaandonatie: hoe gaat dat?

Wat is orgaandonatie?

Bij orgaandonatie geeft iemand een orgaan aan een persoon van wie het orgaan niet (goed) werkt. Iemand die een orgaan geeft, noemen we orgaandonor. De donor is altijd overleden, tenzij iemand een orgaan doneert bij leven. Dit kan alleen als je een nier of een deel van je lever doneert.  

Wanneer is orgaandonatie mogelijk?  

Orgaandonatie is alleen mogelijk als iemand in het ziekenhuis overlijdt. Dit komt doordat organen zuurstofrijk bloed nodig hebben om geschikt te blijven voor transplantatie. In het ziekenhuis kan iemand die overleden is door een machine beademd worden. Hierdoor blijft er genoeg zuurstof naar de organen gaan.  

Orgaandonatie gebeurt als de orgaandonor is overleden. Hiervoor moet eerst de dood vastgesteld zijn. Dit kan op twee manieren:  

• De patient wordt hersendood verklaard; 
• De stilstand van het hart of de bloedsomloop wordt vastgesteld.  

Hoe werkt orgaandonatie? Uitleg in 8 stappen

De arts volgt een stappenplan voordat organen gedoneerd worden. Orgaandonatie gebeurt met veel aandacht voor de donor en de nabestaanden. Wil je weten hoe dat precies werkt? Bekijk de video of lees hieronder het stappenplan.  

Stap 1. De orgaandonatiecoördinator verzorgt de aanpak

De orgaandonatiecoördinator (ODC) zorgt dat de donatie goed verloopt. Dit zijn de taken van een orgaandonatiecoördinator:  

• Schema maken voor alles wat er moet gebeuren; 
• Onderzoeken laten uitvoeren naar de geschiktheid van de organen; 
• Alle gegevens van de donor verzamelen; 
• De organen die geschikt zijn voor transplantatie melden bij Eurotransplant (organisatie die de organen toewijst voor transplantatie); 
• Contact houden met de nabestaanden.

Stap 2. Het Donorregister wordt geraadpleegd

De arts belt het Donorregister en vraagt naar de keuze van patiënt in het Donorregister. Dit mag een arts of ziekenhuismedewerkers alleen doen, als zij hiervoor een diploma hebben. Deze informatie kan een arts dag en nacht opvragen bij het Donorregister.   

De arts vraagt alleen informatie op als er een mogelijkheid bestaat dat de patiënt organen en weefsels kan doneren. Ook mag een arts alleen het Donorregister bellen, als de patiënt binnen een paar uur overlijdt. 

Stap 3. De keuze in het Donorregister wordt doorgegeven

Het Donorregister geeft de keuze van de patiënt door aan de arts. Als de patiënt heeft ingevuld geen orgaandonor te willen zijn, doneert de patiënt geen organen.  

Heeft de patiënt gekozen voor ‘ja’ gekozen ‘geen bezwaar’ gekozen of gekozen dat partner en familie beslist? Dan mag het medisch personeel beginnen met voorbereidingen.  

Tijdens de voorbereiding van de orgaandonatie doet het medische team alles wat nodig is om de organen van de donor geschikt te houden. Denk hierbij aan het onderzoeken van het bloed en urine, maar ook aan het op temperatuur houden van het lichaam. 

Stap 4. De organen worden onderzocht

Een arts onderzoekt altijd of de organen geschikt zijn voor transplantatie. Dit kan met behulp van een röntgenfoto of een echo. Daarnaast stelt een orgaandonatiecoördinator (dit is iemand die een orgaandonatieprocedure zo vlot mogelijk laat verlopen), verpleegkundige of arts belangrijke vragen aan de naasten van de donor. Deze vragen gaan over hoe de patiënt heeft geleefd. En welke ziekten de patiënt mogelijk heeft gehad.

Stap 5. De arts stelt het overlijden vast

De arts kan op twee manieren vaststellen dat iemand dood is.  

Manier 1: vaststellen van hersendood
Iemand is hersendood als alle hersenfuncties zijn gestopt en niet meer herstellen. Aan de hand van een hersendoodprotocol stellen artsen vast of iemand hersendood is. Door het volgen van het hersendoodprotocol, weten artsen zeker dat iemand hersendood is. Het tijdstip waarop is vastgesteld dat iemand hersendood is, is het officiële tijdstip van overlijden.  

Manier 2: vaststellen dat de bloedsomloop is gestopt
Als het niet mogelijk is om hersendood vast te stellen, dan kijken artsen of de bloedsomloop is stilgevallen. Het tijdstip waarop is vastgesteld dat de bloedsomloop is gestopt, is het officiële tijdstip van overlijden. 

Stap 6. De operatie wordt voorbereid

Op de intensive care begint het medisch personeel met voorbereidingen voor de operatie. Ze doen wat nodig is om de organen van de donor geschikt te houden op te transplanteren. Denk aan het op temperatuur houden van lichaam.  

Stap 7. De donoroperatie

Nadat de orgaandonatiecoördinator (ODC) alle bovenstaande stappen heeft gevolgd, kan de donoroperatie beginnen. De donoroperatie wordt uitgevoerd door een uitnamechirurg en het uitnameteam. De operatie wordt uitgevoerd in het ziekenhuis waar de donor ligt. Deze operatie duurt meestal drie tot zes uur.  

Stap 8. Na het uitnemen van de organen

Na het uitnemen van de organen moet de transplantatie zo snel mogelijk gebeuren. Organen kunnen niet lang goed blijven buiten het lichaam. Transplantatie van het hart en de longen moet binnen vier tot zes uur gebeuren. Bij een lever binnen twaalf uur. Nieren kunnen maximaal vierentwintig uur buiten het lichaam blijven. 

Na de donatie: begeleiding voor familie en naasten

Familie en naasten van de orgaandonor worden het gehele proces ondersteund door de orgaandonatiecoördinator (ODC). De orgaandonatiecoördinator neemt na zes weken contact op met de naasten en vertelt welke organen met succes getransplanteerd zijn. Dit gebeurt alleen als de familie dit wil. 
 
Ook horen nabestaanden hoe het gaat met de personen die de organen hebben gekregen. Dit gebeurt altijd anoniem. De nabestaanden van de donor weten niet naar wie de organen gaan. Dit blijft geheim. Daarnaast weten mensen die een orgaan ontvangen niet van wie ze dit hebben gekregen.